d ordt~in~beeld

de Geschiedenis van Dordrecht in beeld
Oudste Stad van Holland

Traject 22
Van Museumstraat naar Dwarsgang


home

alle trajecten

tijdbalk

Eerder vermeldden wij dat de Museumstraat voorheen Lindengracht werd genoemd. Op deze ansichtkaart zien we dit grachtje getekend door Johannes Rutten. Deze tekenaar is vooral bekend geworden vanwege zijn mooie aquarellen van verdwenen gebouwen in Dordrecht. Rutten was één van de leerlingen van de grootvader van zijn echtgenote- de beroemde schilder Abraham van Strij. In 1833 werd hij zelf tekenmeester en gaf hij les op Pictura. Op verzoek van de bekende stadsarchitect Itz tekende hij vooral te slopen bouwwerken, zodat ze toch voor het nageslacht bewaard bleven. Mr. Simon van Gijn heeft een grote hoeveelheid prenten van Rutten nagelaten aan het Archief.



Op de vorige kaart zien we nog net het poortje aan de Lindengracht aan de linkerkant. Als we hier doorgaan komen we in de Arend Maartenshof. Dit hofje is genoemd naar Arend Maartenszoon, een vermogende inwoner van Dordrecht uit de 16e eeuw. Arend was een man die verstand had van financiële zaken en hier ook flink misbruik van maakte. Zo leende hij geld uit tegen een woekerrente en wist door uitwinning van hypotheken zijn bezit aanzienlijk te vergroten. Waarschijnlijk door wroeging of omdat hij niet meer mocht meedoen aan het Heilig Avondmaal besloot hij op bijna 70 jarige leeftijd een armenhofje te stichten.



Op deze foto zien we een woning met een zelfde soort geveltje staan, dat ook nog zichtbaar is op de eerder genoemde tekening van Rutten. Dit gedeelte van Dordrecht was destijds intensief bebouwd. Smalle straten en dus niet toegankelijk voor het toenemende verkeer. Bij de grote sanering in de jaren 60/70 werd in dat gebied veel gesloopt en zijn er later oude geveltjes verplaatst naar de Nieuwstraat. Uiteraard is het plezierig dat dit soort gevels gespaard zijn. Toch blijft het een gekunstelde inrichting van onze stad. Als we nu naar de geveltjes kijken hebben we er toch een vreemd gevoel bij. Maar de toerist in Dordrecht zal,als hij gaat wandelen zonder gids,er vast geen last van hebben.



Op deze fotokaart wordt de Kromme Elleboog afgebeeld van 50 jaar terug. De oude geveltjes zijn hier goed te zien. Op de achtergrond doemt het gebouw van Vroom & Dreesman op. Deze grootgrutters bepaalden met hun komst naar Dordrecht in grote mate hoe onze stad werd ingericht. Zij waren van mening, dat de klanten wel met hun auto dichtbij het warenhuis moesten kunnen komen en daarom moest er veel tegen de vlakte. Een groot plein kwam er om daar een groot busstation te vestigen zodat de cliënten voor de deur konden in- en uitstappen. Het latere Statenplein bleek al snel veel te groot zodat het weer bebouwd werd met appartementen. Het oude karakter van onze binnenstad is hiermee echter definitief veel geweld aangedaan.



Een van de bekende spelen in de middeleeuwen was het kolf spelen in de buitenlucht. In zekere zin kennen we dit spel nog steeds als golf spelen. De Kolfstraat is naar dit spel vernoemd. Uit deze foto blijkt, dat de Kolfstraat een zeer levendige straat was rond 1900. Kinderen speelden op straat en Dordtenaren liepen nog rond in klederdracht. De sanering van rond de jaren 60/70 van de vorige eeuw heeft van deze straat behalve de naam bijna niets meer achtergelaten. Uit alles blijkt dat de panden oud waren en zeker gerenoveerd moesten worden. Maar gezien de degelijke bouw was afbreken niet nodig. Achteraf gezien bleek de afbraak meer dan alleen maar een kapitaalvernietiging. Helaas ging de het karakter van dit stukje binnenstad met de sanering blijvend ter ziele.



Veel panden in het Hofkwartier zijn gelukkig voor de sloophamer gespaard gebleven. Zo doet de Statenschool zelfs ondanks alle wilde plannen van de afgelopen tijd nog steeds dienst als schoolgebouw. Gemeentescholen kregen geen naam maar een nummer. Wat de architectuur voor schoolgebouwen betreft, is er in de afgelopen eeuw nogal wat veranderd. Ondanks het feit dat kapitaal ook in die tijd schaars was werd het gebouw verfraaid met trapgevels en mooie bouwkundige versieringen. Deze stijl van bouwen wordt ook wel neo-renaissance genoemd. Dat de arbeidskosten nog relatief laag waren is hiervan wel af te lezen. Het gebouw is van 1913 en wordt dus binnenkort 100 jaar jong.



We lopen iets verder en dan zien we op de kaart het poortje in ´t Hof uit 1624. Dit poortje stond voorheen aan het Bagijnhof als ingang van het Oude Vrouwenhuis. Dit gebouw stond ongeveer waar nu C&A is gevestigd. In de gevelsteen stond een gedicht van de bekende dichter Jacob Cats gebeiteld: ”Siet hier werd onderhouwen,oude koude swacke vrouwen, Trotse vrijsters,fiere jeugt, siet hoe dat je werden meugt” Vrij vertaald: “jonge knappe meiden, wees je ervan bewust hoe je er straks uitziet als je oud geworden bent”. Door de verplaatsing van het poortje is ook hier feitelijk ook weer een stukje geschiedvervalsing gepleegd. Op de volgende foto zien we waar de poort op het Hof heeft gestaan. Nu staat het naast de Statenschool. Misschien bij herinrichting Bagijnhof volgend jaar toch maar weer terugplaatsen bij de damesafdeling van de kledingzaak?



Op deze plek leefden vroeger de Augustijnen in een klooster en leefden vanaf de 13e eeuw onder de Dordtenaren. Maar bij de opstand in 1572 moesten de monniken het veld ruimen voor de rebelse watergeuzen en belegde Willem van Oranje (19 t/m 23 juli) een vergadering onder leiding van Marnix, heer van Sint Aldegonde in de vroegere eetzaal van het klooster. Op deze grond is dus niet alleen een stuk geschiedenis van Dordt maar zelfs van Nederland geschreven. Want de Staten van Holland besloten hier op te treden tegen het Spaans gezag en voerden een oorlog die 80 jaar zou duren. Onze stad werd zo de bakermat van het vrije Holland. Wat ons betreft een goede reden om voortaan elk jaar tussen 19 en 23 juli een `vrijheidsfeestje` te vieren in Dordt voor alle Nederlanders.



Aan het Hof staat ook de Augustijnenkerk. Bijzonder was dat vanaf 1293 hier in de landstaal en niet in het Latijn werd gepreekt. Hierdoor kreeg het een grote aantrekkingskracht bij de Dordtse bevolking. Tegenwoordig vinden we de ingang aan de Voorstraat maar vroeger betraden de monniken de kerk van uit de kloosteromgang. In het poortje op deze ansichtkaart zit aan de linkerzijde een toegangsdeur. Deze entree is nog een overblijfsel van de kloosteromgang. Van oudsher waren de monniken zeer sober ingesteld. Zo was het vanuit de orde niet toegestaan om een toren bij de kerk te plaatsen. Dit werd gezien als geldverspilling. Toen de Augustijnen dankzij de begrafenissen geld voldoende hadden probeerden ze in de 15e eeuw toch een toren bij de kerk te bouwen. De bisschop van Keulen liet deze echter weer afbreken en het Augustijner klooster kwam onder censuur te staan. Na de inval van de watergeuzen werd op zondag 27 juli 1572 in de Augustijnenkerk de eerste hervormde kerkdienst belegd.



Vanaf de oudste dijk van Dordrecht, de Voorstraat, ontstonden nieuwe straten haaks hierop. Omdat deze straten weer met elkaar moesten worden verbonden werden dwarsverbindingen gemaakt. Als we nu de oude registers bekijken zien we wel tientallen dwarsgangen genoemd als straat. Alle wegen kregen een eigen toevoeging zoals bijvoorbeeld:“Dwarsgang van de Kromme Elleboog”. Alleen de Dwarsgang tussen Vriesestraat en Nieuwstraat bleef men gewoon Dwarsgang noemen. Op de achterzijde van deze foto staat dat dit de Dwarsgang betreft. Verder dat deze afbeelding is gemaakt in 1937 en dat we hier vanaf de Vriesestraat kijken. Er zullen dus nu vast nog wel nog Dordtenaren te vinden zijn, die in deze straat geboren en getogen zijn. We hebben het even voor u opgezocht. Deze foto moet genomen zijn ter hoogte van de snackbar hoek Vriesestraat. Op een foto uit 1961 is de straat zelfs nog herkenbaar. De conclusie moet wel zijn dat onze binnenstad gespaard is gebleven voor zware bombardementen in de tweede wereldoorlog maar dat door de sanering een zeker zo grote schade aan gebouwen is toegebracht.



home

alle trajecten

volgend traject